P ierwsza pewna
wzmianka o Świdnicy pochodzi z 1249r. Związana jest z dokumentem
wystawionym przez papieża Innocentego IV, który udzielił odpustu osobom
składającym ofiarę pieniężną na rzecz budowanego kościoła zakonu
Franciszkanów. Przypuszcza się, że budowa tego kościoła może świadczyć, iż
Świdnica już w tym okresie była miastem. Jednakże wzmianka o Świdnicy,
jako o mieście pochodzi dopiero z roku 1267.
Przez
wiek XIII Świdnica należała do księstwa wrocławskiego, a w 1290 r.
stała się stolicą niezależnego księstwa. Dogodne położenie na szlaku
handlowym oraz przywileje otrzymane od książąt wrocławskich ('urząd
szrotu', czyli prawo sprzedawania piwa i wina w beczkach, 'prawo mili'
zabraniające osiedlania się rzemieślników w promieniu mili od miasta oraz
budowy karczem i sprzedaży sukna, jeśli nie jest się kupcem świdnickim)
sprzyjały rozwojowi miasta. Za panowania księcia wrocławskiego Henryka IV
Probusa rozpoczęto budowę murów obronnych wokół miasta. Początkowo
prowadziło do miasta sześć bram: Strzegomska, Witoszowska, Kraszowicka,
Dolna, Św. Piotra i Kapturowa. W roku 1360 przebito mur miejski i
wybudowano bramę Mikołajską. Zaczęło rozkwitać rzemiosło i handel. W 1285
r. były już cechy piekarzy, tkaczy, garncarzy, szewców, kuśnierzy i
krawców.
Bolko
I Surowy, jeden z najpotężniejszych władców na Śląsku przyczynił się do
umocnienia granic księstwa. Wybudował lub rozbudował wiele zamków,
m.in. Książ, Grodno, Rogowiec, Radosno i
Kliczków.
Po podziale księstwa na jaworskie, świdnickie i ziębickie rządy nad
księstwem świdnickim przejął Bernard, syn Bolka I. Jego następcą został
Bolko II Mały, który panował w latach 1326-1368. Początkowo rządził on na
niewielkim terytorium obejmującym Świdnicę, Strzegom, Bolków, Świebodzice
i Kamienną Górę. Stopniowo powiększał obszar swoich rządów. Przyłączył do
księstwa Dzierżoniów, Niemczę, Sobótkę i Kąty Wrocławskie. W 1346r
Bolko pozyskał księstwo jaworskie, później jeszcze szereg małych księstw
na Śląsku. Uzyskał prawo dożywotnich rządów nad Dolnymi Łużycami. Pod
koniec panowania był najpotężniejszym władcą na Śląsku. W 1353 r. Bolko, z
powodu braku następcy oraz zrzeczenia się przez króla Polski Kazimierza
Wielkiego praw do Śląska, zawarł układ sukcesyjny z królem Czech Karolem
Luksemburgiem, na mocy którego oddał mu za żonę bratanicę Annę i przekazał
jej i jej potomstwu prawa do księstwa po śmierci Bolka i jego żony
Agnieszki. Prawdopodobnie za jego rządów przystąpiono do budowy nowego,
istniejącego do dziś, kościoła
parafialnego.
Na
początku XIV w. Świdnica zaliczała się do największych miast Śląska.
Książęta świdniccy dbali o rozwój handlu i rzemiosła. Szczególnym
powodzeniem cieszyło się piwo świdnickie. W każdym większym mieście Śląska
znajdowała się piwnica, gdzie je sprzedawano. Ponadto pito je w Krakowie,
Toruniu, Pradze, Pizie, Budzie na Węgrzech i w Heidelbergu w Niemczech.
Wyrazem bogactwa miasta było pokrycie w XIV w. wieży ratuszowej pozłacaną
blachą. Wieża jednak wkrótce spłonęła podczas pożaru miasta. Po śmierci
żony Bolka II Agnieszki w roku 1392r, księstwem w imieniu króla Czech
rządził starosta. Następne dwa stulecia to okres ciągłego rozwoju miasta
zakłócanego niekiedy ruchami społecznymi, epidemiami i pożarami. O rozwoju
świadczy wzrastająca ilość cechów działających w Świdnicy. Przypuszcza
się, że na początku XVI w. Świdnica liczyła ok. 11 tys.
mieszkańców.
W 1526 r.
po śmierci króla Ludwika Jagiellończyka Śląsk przeszedł pod panowanie
Habsburgów i pozostał w ich władaniu do 1740r. W pierwszej połowie XVI
w. katolicka ludność Świdnicy masowo przyjęła wiarę ewangelicką.
Spowodowało to przejęcie przez protestantów większości kościołów, w tym
także parafialnego pw. św. Stanisława i św.
Wacława.
Rozkwit
miasta kończy się z chwilą wybuchu wojny trzydziestoletniej. W trakcie
jej trwania Świdnica była wielokrotnie oblegana i zdobywana. Podczas
oblężeń wybuchały pożary oraz epidemie (jedna z nich pochłonęła 17 tys.
ofiar. W roku zakończenia wojny (1648 r.) w mieście znajdowało się
jedynie 118 domów, w których mieszkało ok. 200 osób. Stopniowo
Świdnica odbudowywała się, ale nigdy już nie wróciła do swego dawnego
znaczenia.
Ewangelicy,
po uzyskaniu zgody cesarza, wybudowali w 1657 r. kościół, następnie
dzwonnicę i szkołę. W mieście pojawiły się budynki wybudowane w stylu
barokowym. W tym stylu przebudowano również wnętrze kościoła parafialnego
pod wezwaniem św. Stanisława i św.
Wacława.
Tak jak w
średniowieczu, również i w późniejszym okresie pożary stały się plagą
miasta. W 1702 r. spłonęło 11 domów. 12 września 1716 r, w ciągu 4
godzin, podczas silnego wiatru spłonęło 165 budynków, w tym także
ratusz.
W 1740
r. po wybuchu kolejnej wojny na Śląsku, ten przechodzi pod panowanie
Prus. Król Fryderyk II docenił strategiczne położenie Świdnicy i
nakazał modernizacje starych i wybudowanie nowych fortyfikacji. Zbudowanie
umocnień spowodowało ograniczenie rozwoju miasta i wyburzenie wielu
budynków na przedmieściach (podczas wojen napoleońskich, po zdobyciu
miasta w 1807 r. Francuzi rozpoczęli ich likwidację - nie zniszczone
jednakże całkowicie, umocnienia przetrwały jeszcze kilkadziesiąt
lat).
W
trakcie trwania wojny siedmioletniej (1756-1763) Świdnica była oblegana i
zdobywana przez wojska austriackie oraz pruskie. Oblężenia przyniosły
znaczne straty. Spłonęło lub zostało uszkodzonych bardzo wiele
budynków.
W końcu XVIII w. zaczęły powstawać pierwsze manufaktury. Samo miasto
należało do największych na Śląsku. Większe od Świdnicy były jedynie
Wrocław i Głogów. Do większego rozwoju przyczyniło się doprowadzenie w
roku 1844 linii kolejowej.
W
roku 1866, po wojnie prusko-austriackiej, Świdnicę ogłoszono miastem
otwartym. Zadecydowała o tym mała przydatność militarna twierdzy.
Burzenie średniowiecznych i nowożytnych fortyfikacji rozpoczęto w 1867 r.
W miejscu umocnień powstały nowe budynki i
parki.
Druga
połowa XIX w. była okresem znacznego rozwoju Świdnicy, powstało wiele
zakładów przemysłowych. Były to przeważnie nieduże fabryki. Wzrastała też
liczba ludności. Miasto otrzymało nowe połączenia kolejowe, wybudowano
dwa nowe dworce kolejowe. W 1863 zbudowano gazownię, w 1877 nową wieżę
ciśnień i w 1907 elektrownię. Pomiędzy pierwszą a drugą wojną światową,
kiedy dynamizm rozwoju nieco opadł, wybudowano duże zakłady naprawy taboru
kolejowego - obecnie Fabryka Wagonów ''Świdnica', oraz znacznie
rozbudowano obecne Zakłady Wytwórcze Aparatury Precyzyjnej 'Mera -
Pafal'.
Podczas wojny
miasto nie ucierpiało. Zostało zajęte przez Armię Czerwoną 8 maja
1945r. Do miasta zaczęli napływać osadnicy polscy. Uruchamiano zakłady
przemysłowe, organizowano życie kulturalne i otwierano szkoły. Na bazie
niemieckiego, powstałego w 1822r., uruchomiono teatr polski. Od roku 1947
jest on teatrem zawodowym.
W
okresie powojennym znacznie rozbudowano przemysł świdnicki, wybudowano
nowe osiedla mieszkaniowe, placówki służby zdrowia, uruchomiono
komunikację miejską. Bolesne, że w tym właśnie okresie nie przywiązywano
wagi do zabytków, skutkiem czego wiele z nich uległo bezpowrotnemu
zniszczeniu. |