Historia
Historia
serca tej ziemi, a zatem historia zamku i przylegającego do niego miasta,
sięga początków Polski Piastów. Według XIX-wiecznego archiwariusza
książęcego Schaeffera pierwszy zamek książąt piastowskich stał tu już w
XII w., za to początków miasta szukać należy na przełomie XIII i XIV
wieku. Wtedy to przy głównym szlaku handlowym prowadzącym z Ukrainy przez
Małopolskę i Bramę Morawską na południe Europy, istniał już zamek otoczony
obwarowaniami i fosą, do którego przylegało miasto - gród spełniający rolę
targowiska i strażnicy zarazem. Okolica była podmokła; rzeka, leniwie
zdążająca ku Wiśle, tworzyła w tym miejscu liczne rozlewiska. Stąd wzięła
się podobno nazwa - "plsczyna" oznaczała właśnie okolicę obfitującą w
stojące wody i bagna. Zdaniem językoznawcy prof. Jana Miodka nazwa miasta
wywodzi się jednak z nazwy rzeki Pszczynka (w dawnej pisowni Blszczynka -
od czasownika "błyszczeć").
W owych
zamierzchłych czasach Ziemia Pszczyńska należała do Małopolski. Częścią
Śląska stała się w 1178 r., kiedy to przeszła we władanie piastowskiego
księcia opolsko-raciborskiego. Pszczyna jako "CIVITAS", - czyli miasto
założone obok istniejącego wcześniej grodu, wymieniana jest w 1327 r. w
dokumencie składania hołdu królowi Janowi Luxemburczykowi przez księcia
piastowskiego Leszka - ostatniego niezależnego władcy księstwa
opolsko-raciborskiego. Po jego śmierci w 1336 r. Pszczyna dostała się we
władanie książąt opawskich z czeskiej dynastii Przemyślidów.
Jeden z
książąt czeskich, Jan II Żelazny, wyodrębnił z terytorium całego księstwa
(1407 r.), jako dożywocie dla swej małżonki Heleny Korybutówny, obszar
zwany później ziemią pszczyńską, w skład, której wchodziły Pszczyna,
Mikołów, Bieruń Stary i Mysłowice (do roku 1536). Za rządów księżnej, w I
poł. XV w. myśliwski zameczek ustąpił miejsca gotyckiej budowli otoczonej
murami i fosą. Dzięki tej twierdzy miasto zdołało odeprzeć atak husytów,
których najazdy pustoszyły okolicę.
W 1548 r.
węgierski magnat Jan Turzo sprzedał Państwo Pszczyńskie biskupowi
wrocławskiemu Baltazarowi Promnitzowi z Żar. W ten sposób księstwo
przeszło na ponad dwa wieki we władanie jednego z najznakomitszych rodów
Śląska. Za panowania Promnitzów,a później spokrewnionych z nimi książąt
Anhalt-Köthen, utrzymywane były bliskie kontakty z Zamkiem Królewskim na
Wawelu. Właściciele dbali również o rozkwit życia artystycznego. W latach
1704-1708 nadwornym kapelmistrzem był wybitny kompozytor niemieckiego
baroku Georg Filip Telemann.
W 1846 r.
dobra pszczyńskie przeszły w ręce hrabiów Hochberg, których rodową
siedzibą był zamek w Książu koło Wałbrzycha. Była to jedna z
najbogatszych rodzin magnackich w ówczesnej Europie; w 1848 r. po
otrzymaniu tytułu książęcego przybrali nazwisko von Pless, czyli książąt
Pszczyny. Hochbergowie doskonalili swą letnią, a równocześnie myśliwską
siedzibę i włości przez cały XIX wiek. oni to sprowadzili żubry do
pszczyńskich lasów, aby uświetnić polowania, na które zapraszane były
koronowane głowy z całej Europy. Miasto stało się wówczas ważnym
ośrodkiem rzemiosła: pracowano w zakładach sukienniczych, garbarskich,
metalowych, w cegielniach, olejarniach i kaflarniach, wyrabiano również
broń. W I poł. XIX wieku powstały dwie drukarnie. Pierwszą założył w 1805
roku Karol Beniamin Fiestel, drugą w 1843 r. Kristian Schemmel, który
wydawał m. in. "Tygodnik Poświęcony Włościanom" - pierwszą gazetę na
Górnym Śląsku drukowaną w języku polskim.
Podczas I
wojny światowej w Pszczynie mieściła się kwatera główna armii niemieckiej
walczącej na wschodzie. W 1916 r. przygotowano tu niemiecko-austriacką
proklamację o utworzeniu "niepodległego" Królestwa Polskiego, tzw. Akt 5
listopada.
W sierpniu
1919 roku na Ziemi Pszczyńskiej wybuchło I powstanie śląskie. Zbiórka
powstańców odbyła się w parku przy Trzech Dębach. Udział mieszkańców w
trzech powstaniach śląskich i ostateczne wyniki plebiscytu w 1921 r. (74
proc. ludności powiatu opowiedziało się za Polską ) sprawiły, że Ziemia
Pszczyńska wróciła do Macierzy. W 1922 roku do miasta wkroczyło wojsko
polskie pod wodzą gen. Szeptyckiego. W uroczystości tej wziął udział
przywódca powstań śląskich Wojciech Korfanty.
Wrzesień
1939 r. to bohaterska obrona miasta przez byłych powstańców śląskich i
harcerzy, a także ciężkie walki oddziałów Armii Kraków. Na przełomie 1944
i 1945 r. Pszczyna stała się świadkiem "marszu śmierci" więźniów
Oświęcimia. Miasto, wyzwolone w lutym 1945 r. nie doznało na szczęście
poważniejszych zniszczeń wojennych. Ocalały jego cenne zabytki, które
podziwiają dzisiaj turyści z kraju i zagranicy.
Zabytki
w mieście:
Pszczyna jest jednym z najstarszych i
najpiękniejszych miast Śląska, a także stolicą bogatej w tradycje i
zabytki ziemi pszczyńskiej. To miasto niezwykłej urody, o wspaniałych
walorach turystyczno-rekreacyjnych i doskonałym usytuowaniu. Zabytkowy
charakter Pszczyny - zamek książęcy w otoczeniu parku krajobrazowego,
średniowieczny układ urbanistyczny rynku i starego miasta, liczne zabytki
architektury XVIII-XIX-wiecznej oraz dogodna komunikacja sprawiają, że
Pszczyna jest miejscem niezwykle atrakcyjnym zarówno dla turystów z kraju,
jak i zagranicy.
|