DZIERŻONIÓW

     Dzierżoniów leży w województwie dolnośląskim u stóp

malowniczych, atrakcyjnych krajobrazowo i turystycznie Gór Sowich. Cechują się one bogactwem minerałów, unikatowymi elementami fauny i flory oraz nierozwikłanymi tajemnicami podziemi z czasów II wojny światowej. Na północ od miasta wznosi się również mityczna Góra Ślęża (zwana także śląskim Olimpem) będąca w przeszłości miejscem obrzędów religijnych wielu kultur.

Dzierżoniów zalicza się do miast o średniej wielkości. Zamieszkuje tu 37 tys. mieszkańców.

Na bogactwo dziejów miasta wpływ miały częste zmiany jego przynależności państwowej. Początki grodu to XIII wiek, a znajdują się tu pamiątki po okresie panowania Piastów, władców czeskich, rodu Habsburgów czy wreszcie narodów niemieckiego i polskiego. Po ulicach miasta stąpali też Żydzi i Grecy. Okres powojenny z kolei przyniósł ze sobą całkowitą wymianę ludności, a co za tym idzie, zacieranie śladów po poprzednich gospodarzach.

Pierwsze ślady pisane o Dzierżoniowie pojawiają się na kartach dokumentów w latach 50-tych XIII wieku. Wtedy między innymi wzmiankowany jest kościół św. Jerzego. Do końca XIII stulecia miasto urasta do rangi centrum gospodarczo-administracyjnego dla całej okolicy.  

Na początku swych dziejów Dzierżoniów podporządkowany jest książętom wrocławskim, by wreszcie stać się jednym z czołowych ośrodków Księstwa Świdnicko-Jaworskiego. Stworzony wtedy układ urbanistyczny z obszernym rynkiem, ratuszem oraz drogami wychodzącymi ze środków każdej pierzei widoczny jest do dziś.

Wiek XIV to stopniowe uzależnianie się Śląska od Korony Czeskiej. Przejście Księstwa Świdnicko-Jaworskiego pod rządy Pragi następuje w 1392 roku. Kolejne stulecie mija pod znakiem husyckiej rewolty, w wyniku której miasto, podobnie jak i cały region, pustoszone jest przez przemarsze zbrojnych band oraz epidemie.

W 1526 roku Królestwo Czeskie, z nim Dzierżoniów, przechodzi pod panowanie Habsburgów. W wieku XVI następuje rozwój handlu i rzemiosła oraz produkcja płótna i innych tkanin. Druga połowa tegoż stulecia oraz początek wieku XVII nazywane są nawet niekiedy "złotym wiekiem" miasta. Dzierżoniów rozrasta się obszarowo, przybywa w nim ludności. Pomyślny okres kończy się w 1618 roku wraz z początkiem wyniszczającej Wojny Trzydziestoletniej.

Kolejne 100 lat (II poł. XVII w. i poł. XVIII w.) to czas względnego spokoju, przerwany jednak przez wybuch Wojen Śląskich (1740-1763). W ich wyniku Dzierżoniów, podobnie jak i większość Śląska, włączony zostaje do Prus. Dokonane zostają zmiany ustrojowe i administracyjne. Przez krótki okres w dziejach (1816-1820) miasto staje się nawet stolicą jednej z czterech rejencji prowincji śląskiej. W czasie panowania pruskiego Dzierżoniów zapisuje się na kartach europejskiej historii. Mają tu miejsce dwa duże spotkania dyplomatyczne. W 1790 roku w Dzierżoniowie goszczą dyplomaci Prus, Austrii, Holandii, Anglii i Rzeczpospolitej. W trakcie drugiego spotkania w 1813 roku pojawiają się na ziemi dzierżoniowskiej koronowane głowy: król pruski Fryderyk Wilhelm III oraz car Aleksander I. W 1800 roku Dzierżoniów odwiedza też John Quincy Adams - poseł Stanów Zjednoczonych w Berlinie, w latach 1825-1829 gospodarz Białego Domu jako szósty prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Jest zauroczony miastem, a w szczególności dumną sylwetką nowo wybudowanego kościoła ewangelickiego przy ulicy Świdnickiej.

Wiek XIX - miasto wraz z regionem staje się centrum śląskiej produkcji włókienniczej. W połowie wieku w wyniku kryzysu w tej branży u wrót miasta dochodzi do ostrych wystąpień robotników, które przechodzą do historii pod nazwą Buntu Tkaczy Śląskich. Czerwcowe wydarzenia 1848 roku uwiecznione zostają później w dramacie noblisty Gerharda Hauptmanna.

W XIX stuleciu miasto dokonuje szeregu inwestycji komunalnych, powstaje w nim wiele obiektów użyteczności publicznej i budynków prywatnych. W 1855 roku dociera tu linia kolejowa ze Świdnicy, a na przełomie XIX i XX wieku powstaje lokalna kolej sowiogórska łącząca Dzierżoniów z Pieszycami, Bielawą, Srebrną Górą i dalej Ścinawką i Radkowem.

Na początku XX wieku Dzierżoniów jest szóstym co do wielkości miastem na Śląsku, na co miało wpływ włączenie w jego granice miejscowości o nazwie Ernsdorf (obecnie Dzierżoniów Dolny).

Wiek ten to także dwie wojny światowe. Szczęśliwie miasto omijają wojenne zawieruchy. W 1945 roku Dzierżoniów znajduje się na tzw. ziemiach odzyskanych włączonych do państwa polskiego. Tuż po II wojnie światowej staje się centrum osadniczym sporej liczby Żydów.

W dziedzinie gospodarki w mieście rozwija się przemysł włókienniczy i elektromechaniczny, a zakłady radiowe "Diora" słyną ze swoich wyrobów w całym kraju.

W wyniku zmian administracyjnych w 1975 roku Dzierżoniów wchodzi w skład województwa wałbrzyskiego; leży z dala od przełomowych momentów w historii Polski Ludowej.

W 1989 roku Polska rozpoczyna proces odzyskiwania pełnej suwerenności, a zmiany ustrojowe prowadzą do powołania samorządu gminnego dysponującego samodzielnością prawną.

Przemiany gospodarcze lat 90. powodują upadek dużych przedsiębiorstw. Obecnie w strukturze przemysłowej miasta dominują przedsiębiorstwa małe i średnie. Dzierżoniowski samorząd aktywnie uczestniczy w wielu zadaniach "wychodzących" poza ustawowe kompetencje. Przykładem niech będą licznie odnawiane kamieniczki w obrębie starego miasta - efekt rewitalizacji prowadzonej od II połowy lat 90. Miasto to także pięknie oświetlone ulice, osiedla, parki i skwery. W 1998 roku zakończono zmianę sposobu oświetlenia na efektywniejsze, trwalsze i oszczędniejsze.

W dziedzinie oświaty urząd realizuje program Samorządowej Szkoły Środowiskowej obejmujący między innymi dofinansowanie zajęć pozalekcyjnych, nagrody i stypendia dla najlepszych uczniów.

Kluczowe znaczenie dla gospodarczego rozwoju miasta ma istnienie od 1997 roku podstrefy Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Stwarza ona korzystne warunki dla dużych inwestorów. Miasto daje również szanse małym i średnim firmom. Im to proponuje się pakiet ulg i preferencji dla przedsięwzięć gospodarczych. Poza tym w mieście opracowano i wdraża się w życie Wieloletni Plan Inwestycyjny, będący doskonałym narzędziem przy aplikowaniu po środki unijne.

Atutem miasta i niewątpliwie najważniejszym jego osiągnięciem jest uzyskanie przez Urząd Miasta Dzierżoniowa (jako pierwszy urząd w kraju) Certyfikatu ISO 9002. Dzierżoniów prowadzi międzynarodową współpracę. Miasto od piętnastu lat zaprzyjaźnione jest z niemieckim Bischofsheim. W 2000 roku  podpisaniem umowy partnerskiej sformalizowana została także współpraca z czeskim LANŠKROUN, do odwiedzenia którego serdecznie zapraszamy.

Dzierżoniów to wreszcie kultura, rozrywka i sport. W mieście odbywają  się masowe imprezy kulturalne. Największe to: DNI DZIERŻONIOWA (kwiecień, maj), DZIERŻONIOWSKIE PREZENTACJE (we wrześniu) oraz POEZJA NA MURACH. W Dzierżoniowie prężnie działa Ośrodek Kultury, wyróżniany nagrodami w skali ogólnopolskiej, oraz Ośrodek Sportu i Rekreacji przygotowujący imprezy o międzynarodowej randze.

Zachęcając do spaceru po mieście, jego zwiedzanie proponujemy rozpocząć od reprezentacyjnego budynku - siedziby władz miejskich - Ratusza.